Mobilab Çalışma Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği

Faydalı Bilgiler  »  Gıda Tolerans Testleri
GIDA İNTOLERANSI (ALERJİSİ) NEDİR?

Gıda duyarlılığı (tolerans bozukluğu, intolerans), bazı besinler ve içeriklerine karşı tüketimlerinden sonra gelişen olumsuz reaksiyonlardır. Bir besin, içecek, gıda katkı maddesi veya bileşenine karsı oluşan IgG yapısındaki antikorların, belirtileri birden fazla organ veya sistemi etkileyen fakat gerçek alerji olmayan gecikmiş olumsuz reaksiyonudur. Gıda intoleransı genellikle vücudun o gıdanın sindirimi için gerekli bazı kimyasal ve enzimleri yeterince üretememesinden kaynaklanır.Sonuçta hayat boyu sürebilen bir çok kronik rahatsızlığın gelişiminde önemli rol oynayabilirler.

Gıda intoleransında mide bulantısı, şişkinlik, karın ağrısı ve ishal gibi hoş olmayan ve şüpheli gıda/içecek alımından saatler veya günler sonra ortaya çıkan bulgular vardır. Belirtilerin şiddeti, kişinin ürettiği antikorun ve tüketilen gıdanın miktarına göre değişkenlik göstermektedir. Gıda duyarlılığının neden olabileceği genel belirtiler ve hastalıklar aşağıdadır:

karın ağrısı, akne, şişkinlik,
kabızlık, kronik yorgunluk, depresyon,
ishal, konjunktivit egzama,
bitkinlik, irritable barsak sendorumu (IBS), baş dönmesi
kaşıntı, ödem, bas ağrısı,
hiperaktivite, iştah kaybı, migren,
mide bulantısı, solunum sıkıntısı, huzursuz bacak sendromu,
rinit, sinüzit, mide krampları,
hipertansiyon, ürtiker, kilo alma/alamama
bronşit psöriasis kas ve eklem ağrıları

Gıda alerjisi ,zehirlenmesi ve duyarlılığı arasındaki farklar
Gıda duyarlılığı, bazı besin ve içeriklerinin her tüketiminden sonra görülen olumsuz reaksiyondur, bağışıklık sistemi aktive edilmemiştir. Gıda duyarlılığı, gıda alerjisiyle aynı değildir çünkü gıda duyarlılığında bağışıklık sistemi aktive edilmemiştir. “Gecikmiş gıda alerjisi” olarak da bilinen gıda duyarlılığı gecikmiş kronik semptomlara sebep olur. Teşhisi zordur; çünkü risk oluşturan gıdaların reaksiyona girme süresi, gıdanın tüketiminden saatler hatta günler sonra bile olabilir. Gıda duyarlılığı nadiren hayatı tehdit eder ve IgG4 antikorları ölçülerek değerlendirilir.
Gıda zehirlenmesi, yiyen her kişide aynı belirtilere sebep olan,genelde mikroorganizma kaynaklı tablodur.
Gıda alerjisi ise belli bir besine karsı vücudun bağışıklık sisteminin geliştirdiği ani tepkidir. Bu tip reaksiyonlarda, vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla bir gıdayı “işgalci” olarak tanımlar ve genellikle birkaç dakika içinde hızlı bir alerjik reaksiyon verir. Gıda alerjisi, genellikle saniyeler veya dakikalar içerisinde akut, tipik semptomlar geliştirir ve bazen anaflaktik seyredebilir. Reaksiyon, eser miktarda gıda ile tetiklenebilir ve IgE antikorlarının aracılık ettiği bir reaksiyondur.

Gıda duyarlılığının tesbiti
ELISA (enzym-linked immunosorbent assay) test yöntemiyle gıdaya özgü IgG4 antikor seviyeleri tespit edilmektedir. Bireyin reaksiyon verdiği gıdaları belirlediği için eliminasyon diyetlerinin hızlı takibi için kullanılır. IgG4 için pozitif fakat IgE için negatif sonuçlar,gıda duyarlılığını gıda alerjisinden ayırt etmeye yardımcı olur.

Gıda duyarlılığı farklı renklerle tanımlanan 4 ayrı düzeyde belirlenmektedir.
Kırmızı : en şiddetlisi olup bu gıdaların tüketimine en az 6 ay ara verilmelidir.
Turuncu:orta derecede reaksiyonlara işaret etmektedir ve 3-6 ay ara verilmelidir.
Sarı:hafif derecede reaksiyonlara işaret etmektedir ve eğer mümkünse tüketilmemelidir (özellikle sonuçta bazı kırmızı ve turuncu gıdalar da mevcutsa). Bu gıdaların tüketimi, reaksiyon artısını engellemek adına dört günde bir ile sınırlandırılmalıdır.
Yeşil:herhangi bir reaksiyon yok,bu gıdalar rahatlıkla tüketilebilir.
laboratuarımızda kullanılan “Kolibri Food Screen” testinin içerdiği 284 gıda aşağıdadır;


Gıda duyarlılığı nasıl tedavi edilir?
Gıda duyarlılığı ile basa çıkmanın en basit yolu duyarlı olunan besini tüketmemektir. Örneğin, laktoza karsı duyarlılığı olan bebek ve çocuklara inek sütü yerine soya sütü verilebilir. Yetişkinler duyarlı oldukları bazı gıdaları az miktarda tüketmeye dayanabilirler, bu yüzden reaksiyon verip vermediklerini anlamak için deneme yoluna gidebilirler. Laktoz duyarlılığı için laktaz enzimi içeren kapsüller de faydalı olabilir. Duyarlı olduğunuz gıdaları diyetinizden çıkarırken önemli olan, besin eksikliklerinden kaçınmak için bu gıdaların yerini tutabilecek uygun, alternatif gıdaların diyetinize eklenmesidir. Pratikte bunu nasıl yapabileceğiniz konusunda bir diyetisyenden tavsiye almanız gerekmektedir. Herhangi bir diyete başlamadan veya çocuğunuzu bir diyete başlatmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. Uygulanan diyetin yeterli protein, kalori, mineral ve vitamin içeren dengeli bir diyet olması mutlaka gereklidir. Bunun için hasta, doktor ve uzman bir diyetisyenin ortaklaşa hareket etmesi esastır. Gıda duyarlılığı tedavisinin anahtarı, duyarlı olunan besinlerden kesin bir şekilde uzak durmaktır. Uyguladığınız diyetin başarılı olmamasının nedeni aşağıdaki üç maddeden biri olabilir:
• Uyguladığınız diyet yeterince disiplinli değil
• Hasta diyetten çıkarılan besinleri gizli bir şekilde tüketiyor
• Boya benzeri gıda katkıları veya salisilat ve histamin gibi kendiliğinden oluşan bazı kimyasallar reaksiyona neden olabilir, bu durumda konan gıda duyarlılığı teşhisi yanlıştır

Yapılan gıda duyarlılığı teşhisi doğru olmasına rağmen uygulanan diyet başarılı olmuyorsa tedaviye bazı ilaçların eklenmesi gerekebilir. Konuyla ilgili doktor, hastanın semptomlarına göre uygun ilaç tedavisine karar verecektir.
Günlük beslenmenizi değiştirmeden önce
• Hamileler, herhangi bir sağlık sorunu olan veya ilaç kullanan kişiler diyetlerini değiştirmeden önce mutlaka bir doktor ve diyetisyen görüsü almalıdır.
• Öğünlerinizi mümkün olduğunca önceden planlayınız. Reaksiyon vermediğiniz gıdalarla hazırlanmış yemek tariflerini toplayarak ve bu tariflere göre alışveriş yaparak “ne yiyeceğim?” derdinden kurtulabilirsiniz.
• Yiyebildiğiniz besinleri bilin! Bazı besinlere duyarlı olsanız da rahatlıkla tüketebileceğiniz pek çok gıda mevcut. Yiyemediğiniz gıdalar yerine yiyebildiğiniz gıdalara odaklanmak sizin için daha olumlu olacaktır.
• Bir gıdayı diyetinizden çıkarırken diyetinize onun yerini tutacak ve reaksiyon göstermediğiniz bir gıdayı eklemeye çalışın.
• KOLIBRI Food Screen test sonucunuz negatif olsa bile sizi kötü yönde etkilediğini düşündüğünüz besinlerden uzak durmaya devam edin.
• Duyarlı olduğunuz gıdalar diğer hangi besinlerin içinde yer alıyor öğrenin. Bazı hazır gıdalar ve soslar, kendileriyle doğrudan ilgili olmayan fakat sizin duyarlı olduğunuz çeşitli gıdaları içerebilirler.

Eliminasyon diyetleri
Uygulanan eliminasyon diyeti, herhangi bir reaksiyona yol açma ihtimali düşük ve uygulandığı sürece kişiye gerekli besin ve enerjiyi sağlayacak gıdaları içermelidir. Bu sebeple, profesyonel beslenme tavsiyesi alınması gereklidir. Hastaya veya hastanın ebeveynlerine şüpheli besinlerden uzak durmanın önemi dikkatli bir şekilde anlatılmalıdır. Şüpheli besinlerden birini yanlışlıkla dikkatsiz biçimde tüketmek, semptomların tekrar ortaya çıkmasına ve test sonuçlarının geçersiz hale gelmesine neden olabilir. Eliminasyon diyeti esnasında tüketilen tüm gıda ve ilaçların listesi tutulmalı, semptomların şiddeti kayıt altına alınmalıdır. Eliminasyon diyetinin ilk haftalarında bazı semptomlar görülebilir, hatta bunlar başlangıçta çok şiddetli olabilir. Bazı hastalar duman ve kokulara karsı hassaslaşabilirler ve bazı semptomlar gösterebilirler. Tedavinin kötüye gitmemesi için bu gibi durumlarda hastalara bu ortamlardan kaçınmaları önerilir. Özellikle petrol ürünleri, boyalar, temizlik malzemeleri, parfüm, sigara dumanı ve spreyler bu sınıfa girmektedir. Diyet tamamlandığında bu ürünlere hassaslık daha az sorun oluşturmaktadır. Eliminasyon diyetine sıkı şekilde bağlı kalındığında klinik olarak 2 ve 4 hafta arasında iyileşmeler görülmektedir.
Normal beslenmeye geri dönüş, şüpheli ve diyetten çıkarılmış besin ve besin gruplarının diyete tek tek yeniden katılmasıyla kademeli bir şekilde yapılır. Diyete eklenecek gıda 3-7 gün arasında giderek artan miktarlarda alınır ve herhangi bir olumsuz etkiye sebep olup olmadığı gözlemlenir. Ancak herhangi bir olumsuzluk gözlenmezse düzenli olarak tüketilebilir.

Rotasyon prensibi
Bir besini diyetinizden belirli bir süre çıkardıktan sonra (genellikle bu süre 3 ay kadardır, fakat doktor veya diyetisyen tarafından karar verilmelidir),bu besin rotasyon prensibine dayanarak herhangi bir sorun yaşamadan tekrar tüketilebilir. Rotasyon prensibi, önceden kaçındığınız besin veya besin gruplarını (örneğin patates ve domates aynı gruptadır) dört günde bir tüketmeniz demektir. Bunu uygulamak zor olabilir, fakat reaksiyon riski olmadan besin çeşitliğinizi artırmanıza olanak sağlar. Bir süre sonra bu şekilde beslenmeye alışacaksınız ve planın sağlık için yararı uygulama zorluğundan ağır basacaktır. KOLIBRI Food Screen test duyarlı olduğunuz gıdaları belirlediğine göre, artık sağlığınızı iyileştirme sürecine başlayabilirsiniz. Bunu başarmak için KOLIBRI Food Screen testin duyarlı olduğunuzu belirlediği besinlerden ve bileşenlerinden uzak durmanız çok önemlidir. Rotasyon diyetinin amacı sınırlandırılmış beslenme planınızla başa çıkabilmenize yardımcı olmaktır, böylece dengeli bir şekilde beslenebilirsiniz. Beslenmede çeşitlilik önemlidir. İnsan sindirim sistemi her gün aynı gıdayı sindirmek üzere tasarlanmamıştır; Sistem dönemsel beslenmeye daha uygundur. Sağlıklı vücutlar, çeşitlendirilmiş ve aralıklı beslenme ile az çeşitlendirilmiş beslenmeye oranla çok daha iyi baş ederler. Bazı gıdalar içerdikleri benzer yapılar sebebiyle aynı besin ailesinden gelmektedirler. Öyle ki bir besin ailesinde yer alan bir gıdaya karsı gelişen duyarlılık, aynı ailedeki başka bir gıda tarafından da tetiklenebilir. Hassas bir bünyeniz varsa ve aynı besin ailesinden gelen gıdaları sürekli tüketiyorsanız, bu gıdalara karşı duyarlılık geliştirme riskiniz bulunmaktadır. Bu riski engellemek için duyarlı olmadığınız besin gruplarından oluşan yedi günlük bir rotasyon oluşturmalısınız. Bir besin ailesindeki bir gıdayı tükettikten sonra o ailenin üyesi diğer besinlerden en az üç gün uzak durarak “birikim” neticesinde oluşabilecek bir duyarlılık reaksiyonundan kaçınmış olursunuz. Bu üç günlük arada vücudunuz, bu gıdanın moleküllerinden “arınır”, böylece aşırı yüklemeyi engellemiş olursunuz. Bu,rotasyon planının ana prensibidir ve size sağlıklı bir beslenme seçeneği sunar. İzin verilen gıdaların bir listesini oluşturmak günlük menünüzü hazırlamada daha yaratıcı olmanızı sağlayacaktır. Çapraz reaksiyon riskine karsı dikkatli olmalısınız. Örnek olarak; elma, huş ağacı poleni ile çapraz reaksiyon vermektedir. Lateks duyarlılığınızı biliyorsanız kivi ve/veya muz tüketiminde dikkatli olmalısınız çünkü bu grup da çapraz reaksiyon göstermektedir. Sebzeler aynı gün içinde tüketilmelidir çünkü üç gün içerisinde besinsel değerinin çoğunu kaybetmektedir. Günlük beslenme planınızı tamamladığınızda tekrar birinci günden başlayınız. Yaptığınız günlük plandaki her şeyi yemek veya gün içinde bir besini tek seferle sınırlandırmak zorunda değilsiniz. Mümkün olduğu kadar işlenmiş gıdalardan, gıda katkı maddelerinden, koruyucu maddelerden uzak durmaya çalısın. Bazı semptomlar ile karşılaştığınızda, rotasyon besin planınızı medikal check-up veya teşhis yerine kullanmayın. semptomların sebebi ciddi başka bir hastalık da olabilir. Duyarlı olduğunuz bir besini eliminasyon diyetinizin 12. ve 24. haftaları arasında yemeye karar verirseniz halen duyarlı olabileceğinizi göz önünde bulundurun.

Gıdaların beslenmeye yeniden eklenmesi
Diyetinizden çıkardığınız besinleri en az üç aylık bir kaçınmadan sonra tekrar yemeye başlayabilirsiniz. Eliminasyon diyetinin ilk sekiz haftası boyunca daha az değil daha çok duyarlı olacaksınız. İlk birkaç gün gıda bırakmaya bağlı semptomlarınız olabilir ama bunlar hızla kaybolacaklardır. Pek çok kişi eliminasyon diyetini tamamladıktan sonra bile rotasyon planına uymaya devam etmektedir çünkü bu şekilde daha iyi hissetmektedirler. Başkaları, yoğun tempoları ve sürekli olarak gıda seçimlerine dikkat etmekte zorlandıklarından bunu yapamamaktadırlar. Eliminasyon diyetinin yapılması gereken en az süre 3 aydır, şiddetli reaksiyon veren kişiler için bu süre uzatılabilir.Gıdaların beslenmeye yeniden eklenmesi, bir seferde sadece bir gıda için yapılmalıdır.Duyarlılıktan şüphelenilen veya alerjik olduğu bilinen gıdaları tekrar denemek için en iyi zaman sabahları aç karnına ve septomların görülmediği zamanlardır. Deneme için saf, işlenmemiş, mümkünse organik gıda kullanın.Deneme sonrası bir reaksiyonla karşılaşırsanız, başka bir besini test etmek için en az dört gün bekleyiniz. Reaksiyon verdiğiniz besini tekrar denemek için üç hafta bekleyiniz. Reaksiyon vermezseniz, besini aynı ailedeki diğer gıdalarla rotasyon planına alınız. Eğer geçmişte bir besine karsı aşırı reaksiyon göstermişseniz bu besini diyetinize tekrar eklemenin mümkün olmayabileceğini hatırlayınız. KOLIBRI Food Screen testini altı ay sonra tekrar etmek, daha önce reaksiyon verdiğiniz bir besini su anda tolere edip edemeyeceğinizi anlamak için uygun bir yoldur.

Gıdaların hazırlanması ve saklanmasında önemli noktalar:
Beslenmenizi iyileştirmek için genel bir tavsiye: duyarlı olmadığınız, pek çok çeşit gıdayı içeren bir diyet yapınız. Taze, mümkünse organik yiyecekler tüketin. Konserve vb. işlenmiş gıdalardan uzak durmaya çalısın. İslenmis gıda üreticilerinin ürün etiketlerinde her zaman tüm içerikleri belirtmediğinin farkında olun. Etikette yazılı olmayan bir bileşene karsı reaksiyon verebilirsiniz. Bu sebeple, taze gıdalardan oluşan bir diyet yapmak çok daha kolay olacaktır. Aşağıdaki noktalara dikkat ederek sağlığınızı önemli ölçüde iyileştirebilirsiniz:
• Günde en az 2 litre şişelenmis su içiniz.
• Aşırı besin geçirgenliği olarak da bilinen “leaky gut” sendromuna sebep olarak bilinen alkolden uzak durun. Yiyecek partiküllerinin barsak membranından direkt geçişine yol açan bu sendrom, gıda duyarlılığı ile ilişkili faktörlerin basında gelmektedir.
• Yiyeceklerinize tuz eklemeyin. Taze besinler, beslenmeniz için gerekli miktarda tuz içermektedir.
• Yiyecekleri yavaş ve iyi çiğneyerek yiyin. Mümkün olduğunca çiğ besin tüketin. Çiğ gıdalar çiğnenir çiğnenmez sindirime yardımcı olmaya başlayan enzimler içerirler.
• Spor yapın. Her gün az da olsa egzersiz yaparak, sağlıklı bir yasam tarzını sürdürebilirsiniz. Bos geçirilen zamanlardaki can sıkıntısı gereksiz yiyecek tüketimine sebep olacaktır.
KOLIBRI Food Screen test sonucunuzda yeşil alanda belirtilen gıdaları öğrenerek bu gıdaları düzenli olarak bulundurun. Geç saatte yemeklerden (özellikle yüksek yağ ve karbonhidrat içeren) sakının. Sindirimi zor bu gıdalar uyku bozukluklarına sebep olabilir.

Yiyeceklerin Hazırlanması:
Yiyecekler hazırlanırken çoğunlukla göz ardı edilen bir nokta, pişirme esnasında kullanılan yağın çeşididir. Kullandığınız yağın KOLIBRI Food Screen test sonucunuzda yeşil alanda belirtilen bir gıdadan elde edilmiş olması gerektiğini unutmayınız.Pişirme işlemi besinlerin içerdiği gerekli vitaminleri yok edebilir. Bu yüzden diyetinize çiğ veya az pişmiş besinleri eklemeniz yararlıdır. Ayrıca,içerisinde sebze haşladığınız suyu çorba, sos vb. yapımında kullanarak mümkün olduğunca besin kaybını azaltmaya çalışabilirsiniz. Bu suyu kullanmak B, C vitaminleri gibi suda çözünen vitaminlerin ve minerallerin kaybını azaltacaktır. A,D,E,K gibi yağda çözünen vitaminler ise yağ ile pişirilme sırasında kaybedilir.
Dondurmak, gıdaları saklamak için en iyi yöntemdir, dondurulmuş gıdalar -18°C’nin altında muhafaza edilmelidir. Konserve veya cam ambalajda saklanmak üzere işlenmiş gıdalar, geçirdikleri ısıtma işleminin sonucu olarak tiamin, folik asit ve C vitamini gibi besinleri kaybederler.



Copyright © 2013 Hakan İş Sağlığı ve Güvenliği | Tüm Hakları Saklıdır